Czesław Miłosz do samego końca swojego życia zachował trzeźwość umysłu, wciąż pisał wiersze, tworzył, usiłował zgłębić tajemnicę życia. Jak sam mówił: „Mój wzór cnoty: wszyscy, którzy całe życie służyli sprawom umysłu i zachowali tę namiętność poza osiemdziesiątkę i do końca”. Dzisiaj Wydawnictwo Znak przygotowało książkę stanowiącą wybór myśli naszego noblisty.
Traktat o życiu został podzielony na dziesięć części, z których każda ma własny temat przewodni. Kolejno są to: O sobie, O literaturze i jej przypadłościach, O gospodarstwie poezji polskiej (tytuł tego rozdziału może być niejasny. Chodzi po prostu o właściwości polskiej poezji i to, co ją odróżnia od każdej innej), O kościele i religiach, O sztuce i artystach, O wieku XX i moralności, O przemijaniu i historii, O wygnaniu, O miłości i seksie, O śmierci. Te rozdziały tworzą pewną całość. Całość życia intelektualnego i emocjonalnego Czesława Miłosza jako artysty i poety. Być może nie Czesława Miłosza jako osoby prywatnej, ale ze względu na fakt, że definiował on siebie w pierwszej kolejności jako poetę, należy uznać, że w bardzo dużej części te wyjątki zdradzają jakim był też prywatnie człowiekiem.
Czasem świat traci twarz. Staje się zbyt podły. Zadaniem poetów jest mu tę twarz przywrócić, bo inaczej człowiek gubi się w zwątpieniu i rozpaczy. Zadaniem jest wskazanie, że świat nie zawsze musi być taki; że może być i inny.
Czy można uznać, że te zapiski to cała jego twórczość skondensowana w jedną małą książeczkę? Naturalnie, że nie. Dzieło Czesława Miłosza jest obszerne, z całą pewnością jeszcze nie do końca odkryte, kryje w sobie wiele tajemnic. Nie mówię tutaj o niuansach bądź wieloznaczności poszczególnych utworów, ale o fakcie, że spuścizna autora Trzech zim jest bardzo złożona i intelektualnie wymagająca. Spójrzmy prawdzie w oczy – gdyby ktoś chciał poświęcić monografię twórczości Czesława Miłosza i zawrzeć w niej całą jego twórczość, to musiałby to być tom gigantyczny objętościowo, a zapewne i tak nie wyczerpałby całej problematyki. Traktat o życiu to wybór myśli, które zostały wybrane i uporządkowane przez konkretną osobę, według jej subiektywnej oceny. Siłą rzeczy nie mogą stanowić obiektywnego vademecum dla miłośników twórczości Noblisty, czy też osób, które dopiero chcą się z nią dopiero zapoznać, ale jest bardzo ciekawym i – w mojej ocenie – bardzo dobrze wyselekcjonowanym wyborem myśli poety Żagarów . Według informacji na okładce książki stanowi ona esencję twórczości Miłosza i chyba można ogólnie tak ją traktować.
Prawdziwą dziedziną poety jest kontemplacja. Nie jest prawdą, że kontemplacja, kierując człowieka ku prawdom wiecznym, ku temu, co się zmienia, odwraca go od jego ziemskich zobowiązań. Przedmiotem kontemplacji jest cała rzeczywistość ludzka, która, choć poddana niezmiennym koniecznościom miłości i śmierci, nie jest poddana jednak prawu wiecznej powtarzalności. Jest ona zawsze każdego roku, każdego miesiąca, nowa i n i e n a z w a n a. Kontemplacja, o której mówię, zachęca, aby uchwycić, poprzez ciągłe przekształcenia języka, dziwną grę pomiędzy tym, co stałe, i tym, co zmienne.
Ta niewielka rozmiarem książeczka, którą można przeczytać w godzinę, czy dwie ma nieporównywalnie większą zawartość. Nie da się jej rozpatrywać w kategoriach wymiernych. Jest to duchowa spuścizna poety, jednego z najbardziej przenikliwych umysłów XX wieku.
Czesław Miłosz, Traktat o życiu. Myśli wybrane, wybór i układ: Joanna Gromek-Illg, Wydawnictwo Znak, Kraków 2014.
Tekst pierwotnie ukazał się w portalu Literatki.com
zdjęcie tytułowe – okładka książki
Skąd nazwa bloga? Rano czytam, później idę do pracy; po pracy gram na gitarze albo w piłkę nożną. A czas na pisanie znajduję jedynie w nocy. Aktualnie mieszkam w Monachium.
